Menu

Otizmli bireylere multidisipliner yaklaşımla sosyalleşme hedeflenmeli

Davranış temelli terapilerle otizmde sosyalleşme gerçekleştiriliyor Sosyal etkileşim, iletişim, davranış, ilgi ve diğer aktivitelerde sınırlılıkların öne çıktığı otizmde davranış temelli terapilerle sosyalleşmenin gelişm...

GİRİŞ: 04 Nisan 2025 - 15:50
Otizmli bireylere multidisipliner yaklaşımla sosyalleşme hedeflenmeli
Fotoğraf : BEYAZ

Otizmli bireylere multidisipliner yaklaşımla sosyalleşme hedeflenmeli

Davranış temelli terapilerle otizmde sosyalleşme gerçekleştiriliyor

Sosyal etkileşim, iletişim, davranış, ilgi ve diğer aktivitelerde sınırlılıkların öne çıktığı

otizmde davranış temelli terapilerle sosyalleşmenin gelişmesi hedefleniyor. İstanbul Atlas

Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr.

Hacer Nermin Çelen, otizmli bireylerin sosyal yaşama katılmalarının önemli olduğunu

belirterek otizmli bireylere yaklaşımda ebeveyn, psikiyatrist, konuşma terapisti ve

eğitimcinin ortak bir takım çalışması yürütülmesi gerektiğini söyledi.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Hacer Nermin Çelen, Otizm Farkındalık Ayı dolayısıyla yaptığı açıklamada Otizm

Spektrum Bozukluğuna ilişkin değerlendirmede bulundu.

Otizm yıllarca tanımlanmaya çalıştı

Otizmin 19 yüzyıldan itibaren fark edilmeye başlanan nöro farklılık olduğunu belirten Prof.

Dr. Hacer Nermin Çelen, “Otizm ‘Autism Specrum Disorder’, 19 yüzyılda fark edilmeye

başlanmıştır ama uzun yıllar ne olduğu konusunda tartışmalar devam etmiştir. 1810’da Jean

Etienne Dominique, saplantılara dikkat çekmiş, bu bireylerin bazı konular ve nesnelere güçlü

saplantılarını fark etmiştir. 1877’de Adolf Kuss Maul istemli konuşmamayı tercih edenler

olarak etiketlemiş, aynı yıl John Down (1887) zihin yetenekleri yetersiz olduğunda ‘idiot

savan’ olarak adlandırmış ama bazı yeteneklerinin çok güçlü olduğundan söz etmiştir.

Çocukluk şizofrenisi ya da prematüre demans diyenler de olmuştur” dedi.

20 yüzyıla gelindiğinde otizmle ilgili yeni tanımlamalar yapıldığını belirten Çelen, “Bleuer

(1908) Yunanca kaynaklı autismus sözcüğünden hareket ederek, dıştan gelen uyaranları

tolere edememe, zihin kuramının olmayışı, hastanın fantastik iç dünyası ve kendine

yönelmeyi temsilen bu sözcüğü kullanmayı tercih etmiştir. 1910’da August Hock, kişiliğin

kapanması ile otizmi tanımlamış, Emil Kraepelin (1915) bu bireylerin dalgın, unutkan,

bazılarının entelektüel yapısının farklı yapılanmış (gifted), deneyimlere ilgi duymayan, yetersiz

planları olan egzantrik bireyler olarak tanımlamıştır. Hatta C. Jung (1936) kişilik tiplerini

anlatan kitabında bu bireyleri duymayan, toplumdan uzak kalan, kayıp ve yalnız bireyler

olarak betimlemiştir” diye konuştu.

“Konuşan makinalar” olarak nitelendirdi

Sovyet çocuk psikiyatristi Grunya Sukhareva’nın (1920) egzantrik düşünce tipinden ve

topluma uyum sağlayamadıklarından bu bireyleri “konuşan makinalar” olarak nitelendirdiğini

belirten Çelen, “Bu çocukların akranları ile birlikte olduklarında travmatize oldukları, oyunlara

katılmadıklarını, yüzeysel olduklarını ve streotipik yeni kelimeler ürettiklerini, nesnelere

saplantılı olduklarını, motor yersizlik ve duygusal küntlük yaşadıklarından da söz etmiştir.

Çocukluk psikopatisi olarak adlandırdı” dedi. 2013’ten beri nöro farklılık olarak izleniyor

Otizm Spektrum Bozukluğu ile ilgili 1946’dan sonra farkındalığın arttığını, kanıtların

güçlendiğini, 1993’te ise resmi kabul gördüğünü belirten Çelen, “Otizm 2013’ten itibaren ise

nöro farklılık ve otizm sendrom olarak DSM 5’te yer almaktadır. Son zamanlarda medikal

teknolojilerin kullanımı sonucunda otizm ile ilgili çok sayıda bilgi edinildiğini ve

semptomlarının daha iyi belirlendiğini söylemek mümkündür” dedi.

Otizmde üç özellik dikkat çekiyor

Otizmin özelliklerinin üç başlık altında toplanabileceğini belirten Çelen, bunları şöyle açıkladı:

Sosyal etkileşim: Başkalarının duygularını anlamada farkındalığı olmama, tipik olmayan

konfor, atipik taklit, arkadaş edinmede sınırlı yetenek dikkat çeker.

İletişim: Sözel ya da sözel olmayan iletişim sınırlılık, kendini ifade etmede sınırlılık, iletişimde

karşılık verememe gibi durumlar ortaya çıkıyor.

Davranış, ilgi ve diğer aktivitelerde sınırlı örüntüler: Davranış repertuarı sınırlıdır. Streotipk

ve tekrarlanan beden hareketlerine sahiptir. Anlamsız objelere bağlanma, ilgi alanı darlığı,

dikkat ve motivasyon eksikliği görülür. Değişen ortama uyum sağlayamazlar. Başkaları yokmuş

gibi davranma, seslenildiğinde duyma engelli gibi yanıt vermeme, göz kontağı olmadığı için

yüz ifadelerini anlamama, başkalarının duygularına katılmama gibi davranışlar dikkat çeker.

İnsanların cansız nesneler veya gerekli araç oldukları düşünülür. Otizmli bireylerin acı çektiğini

ya da hoşnutsuz olduğunu anlamak zordur.

Konuşmalarında tekrarlar görülür

Otizmli bireylerin yönlendirmelere ayak uyduramadığını belirten Çelen, “Diş fırçalama ve

giyinme gibi gereksinimlerini yerine getirmekte zorlanır. Konuşmalarında tekrar (echolali)

görülür veya reklamlardan duyduğu stereotipik sesler çıkarır, mizahtan ya da alaydan

anlamaz. Soyut ve hayali aktiviteleri anlamaz, tepki verirken gülümseme ve baş sallama

yapmaz. Beklenmedik güçlü sese ve ışığa aşırı tepki verirler. Mükemmeliyetçi dolayısıyla

kaygılı oldukları da söylenir. Bu sıralananların hepsi otistik birey veya çocukta görülmez. Hatta

çocuklukta otizm tanısı almamış yetişkinlerde de rastlanabilir” dedi.

Beyinin yapı ve işlevlerinde farklılık var

Yeni olanaklarla otizmin nedenlerine ilişkin çalışmaların üzerinde çok durulduğunu belirten

Çelen, “Otizmin büyük bir yüzde ile genetik olduğu söylenmektedir. Genetik ve kromozomal

alt yapısından söz edilmektedir. Otizmli bireylerin beyninde yapı ve işlevler normal bireylere

göre farklıdır. Doğum sırasındaki komplikasyonlar, düşük doğum kilosu ve alerjenler, viral

enfeksiyon, yiyecek alerjileri, bağışıklık sistemindeki anomali ve aşılar otizm nedenleri

arasında sayılmaktadır. Yine de kesin nedenler olmayabilir. Nedenlerine ilişkin çalışmalar

devam etmektedir” dedi.

Multidisipliner yaklaşımla sosyalleşmeleri önemli Otizmli bireylerin sosyal yaşama katılmalarının önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Nermin

Çelen, “Günümüzde davranış temelli terapiler ile sosyalleşmeleri gerçekleştirilmektedir.

Ülkemizde 2003’ten itibaren İstanbul’da otizm ile ilgili açılan kurumların yanı sıra diğer illerde

de faaliyet gösteren kurumlar otizmle ilgili çalışmalar yürütmektedir” dedi.

Takım çalışması yürütülmeli

Prof. Dr. Nermin Çelen, terapi sırasında bir takım çalışmasının önerildiğini belirterek

multidisipliner yaklaşımın önemini vurgulayarak ebeveynler, çocuk doktoru ya da psikiyatrist,

konuşma terapisti ve eğitimcinin ortak çalışmasının önemli olduğunu vurguladı.

Otizmli bireylerin yeme ve beslenme alışkanlıklarına ilişkin önerilerin de paylaşıldığını belirten

Çelen, “Süt ve buğday proteini yasaklılar arasında yer almaktadır. Taze meyve ve sebzeler,

Omega 3, fındık, balık gibi gıdalar doktorlar tarafından önerilmektedir” dedi. 

 

 

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı

Haber Kaynağı : BEYAZ

BENZER HABERLER

Yorum Ekle

E-posta adresiniz yayınlanmayacaktır. Zorunlu alanlar * ile işaretlenmiştir

PUAN DURUMU
O AV P
1 Konyaspor Konyaspor 1 4 3
2 Galatasaray Galatasaray 1 3 3
3 Göztepe Göztepe 1 3 3
4 Antalyaspor Antalyaspor 1 2 3
5 Samsunspor Samsunspor 1 2 3
6 Alanyaspor Alanyaspor 0 0 0
7 Beşiktaş Beşiktaş 0 0 0
8 Karagümrük Karagümrük 0 0 0
Tamamını Göster
15 Kasımpaşa Kasımpaşa 1 1 0
16 Eyüpspor Eyüpspor 1 1 0
17 Gaziantep FK Gaziantep FK 1 0 0
18 Rizespor Rizespor 1 0 0
O AV P
1 Keçiörengücü Keçiörengücü 1 3 3
2 Ahlatçı Çorum FK Ahlatçı Çorum FK 1 2 3
3 Erzurumspor Erzurumspor 1 2 3
4 Belediye Vanspor Belediye Vanspor 1 3 3
5 Iğdır FK Iğdır FK 1 2 3
6 Ümraniye Ümraniye 1 2 3
7 Bandırmaspor Bandırmaspor 1 1 1
8 Bodrum FK Bodrum FK 1 1 1
Tamamını Göster
17 Sarıyer Sarıyer 1 1 0
18 Hatayspor Hatayspor 1 1 0
19 Amed Sportif Amed Sportif 1 0 0
20 Sivasspor Sivasspor 1 0 0
O AV P
1 Bournemouth Bournemouth 0 0 0
2 Arsenal Arsenal 0 0 0
3 Aston Villa Aston Villa 0 0 0
4 Brentford Brentford 0 0 0
5 Brighton Brighton 0 0 0
6 Burnley Burnley 0 0 0
7 Chelsea Chelsea 0 0 0
8 C.Palace C.Palace 0 0 0
Tamamını Göster
17 Sunderland Sunderland 0 0 0
18 Tottenham Tottenham 0 0 0
19 West Ham United West Ham United 0 0 0
20 Wolves Wolves 0 0 0
O AV P
1 Augsburg Augsburg 0 0 0
2 Leverkusen Leverkusen 0 0 0
3 Bayern Munih Bayern Munih 0 0 0
4 B. Dortmund B. Dortmund 0 0 0
5 Mönchengladbach Mönchengladbach 0 0 0
6 E. Frankfurt E. Frankfurt 0 0 0
7 FC Heidenheim FC Heidenheim 0 0 0
8 FC Köln FC Köln 0 0 0
Tamamını Göster
15 Union Berlin Union Berlin 0 0 0
16 VfB Stuttgart VfB Stuttgart 0 0 0
17 Werder Bremen Werder Bremen 0 0 0
18 Wolfsburg Wolfsburg 0 0 0
O AV P
1 Athletic Bilbao Athletic Bilbao 0 0 0
2 Atletico Madrid Atletico Madrid 0 0 0
3 Barcelona Barcelona 0 0 0
4 Celta Vigo Celta Vigo 0 0 0
5 Alaves Alaves 0 0 0
6 Elche Elche 0 0 0
7 Espanyol Espanyol 0 0 0
8 Getafe Getafe 0 0 0
Tamamını Göster
17 Real Sociedad Real Sociedad 0 0 0
18 Sevilla Sevilla 0 0 0
19 Valencia Valencia 0 0 0
20 Villarreal Villarreal 0 0 0
O AV P
1 AC Milan AC Milan 0 0 0
2 Atalanta Atalanta 0 0 0
3 Bologna Bologna 0 0 0
4 Cagliari Cagliari 0 0 0
5 Como Como 0 0 0
6 Cremonese Cremonese 0 0 0
7 Fiorentina Fiorentina 0 0 0
8 Genoa Genoa 0 0 0
Tamamını Göster
17 SSC Napoli SSC Napoli 0 0 0
18 Sassuolo Sassuolo 0 0 0
19 Torino Torino 0 0 0
20 Udinese Udinese 0 0 0
O AV P
1 Angers Angers 0 0 0
2 Auxerre Auxerre 0 0 0
3 Brest Brest 0 0 0
4 Le Havre Le Havre 0 0 0
5 Lens Lens 0 0 0
6 Lille Lille 0 0 0
7 Lorient Lorient 0 0 0
8 Lyon Lyon 0 0 0
Tamamını Göster
15 PSG PSG 0 0 0
16 Rennes Rennes 0 0 0
17 Strasbourg Strasbourg 0 0 0
18 Toulouse Toulouse 0 0 0
O AV P
1 PSV Eindhoven PSV Eindhoven 1 6 3
2 NEC Nijmegen NEC Nijmegen 1 5 3
3 FC Utrecht FC Utrecht 1 4 3
4 Alkmaar Alkmaar 1 4 3
5 Ajax Ajax 1 2 3
6 Feyenoord Feyenoord 1 2 3
7 PEC Zwolle PEC Zwolle 1 1 3
8 Fortuna Sittard Fortuna Sittard 1 2 1
Tamamını Göster
15 FC Groningen FC Groningen 1 1 0
16 Heracles Heracles 1 0 0
17 S. Rotterdam S. Rotterdam 1 1 0
18 Excelsior Excelsior 1 0 0