Otizmli bireylere multidisipliner yaklaşımla sosyalleşme hedeflenmeli

Davranış temelli terapilerle otizmde sosyalleşme gerçekleştiriliyor Sosyal etkileşim, iletişim, davranış, ilgi ve diğer aktivitelerde sınırlılıkların öne çıktığı otizmde davranış temelli terapilerle sosyalleşmenin gelişm...

GİRİŞ: 04 Nisan 2025 - 15:50

Otizmli bireylere multidisipliner yaklaşımla sosyalleşme hedeflenmeli

Fotoğraf : BEYAZ

ABONE OL

Otizmli bireylere multidisipliner yaklaşımla sosyalleşme hedeflenmeli

Davranış temelli terapilerle otizmde sosyalleşme gerçekleştiriliyor

Sosyal etkileşim, iletişim, davranış, ilgi ve diğer aktivitelerde sınırlılıkların öne çıktığı

otizmde davranış temelli terapilerle sosyalleşmenin gelişmesi hedefleniyor. İstanbul Atlas

Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr.

Hacer Nermin Çelen, otizmli bireylerin sosyal yaşama katılmalarının önemli olduğunu

belirterek otizmli bireylere yaklaşımda ebeveyn, psikiyatrist, konuşma terapisti ve

eğitimcinin ortak bir takım çalışması yürütülmesi gerektiğini söyledi.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Hacer Nermin Çelen, Otizm Farkındalık Ayı dolayısıyla yaptığı açıklamada Otizm

Spektrum Bozukluğuna ilişkin değerlendirmede bulundu.

Otizm yıllarca tanımlanmaya çalıştı

Otizmin 19 yüzyıldan itibaren fark edilmeye başlanan nöro farklılık olduğunu belirten Prof.

Dr. Hacer Nermin Çelen, “Otizm ‘Autism Specrum Disorder’, 19 yüzyılda fark edilmeye

başlanmıştır ama uzun yıllar ne olduğu konusunda tartışmalar devam etmiştir. 1810’da Jean

Etienne Dominique, saplantılara dikkat çekmiş, bu bireylerin bazı konular ve nesnelere güçlü

saplantılarını fark etmiştir. 1877’de Adolf Kuss Maul istemli konuşmamayı tercih edenler

olarak etiketlemiş, aynı yıl John Down (1887) zihin yetenekleri yetersiz olduğunda ‘idiot

savan’ olarak adlandırmış ama bazı yeteneklerinin çok güçlü olduğundan söz etmiştir.

Çocukluk şizofrenisi ya da prematüre demans diyenler de olmuştur” dedi.

20 yüzyıla gelindiğinde otizmle ilgili yeni tanımlamalar yapıldığını belirten Çelen, “Bleuer

(1908) Yunanca kaynaklı autismus sözcüğünden hareket ederek, dıştan gelen uyaranları

tolere edememe, zihin kuramının olmayışı, hastanın fantastik iç dünyası ve kendine

yönelmeyi temsilen bu sözcüğü kullanmayı tercih etmiştir. 1910’da August Hock, kişiliğin

kapanması ile otizmi tanımlamış, Emil Kraepelin (1915) bu bireylerin dalgın, unutkan,

bazılarının entelektüel yapısının farklı yapılanmış (gifted), deneyimlere ilgi duymayan, yetersiz

planları olan egzantrik bireyler olarak tanımlamıştır. Hatta C. Jung (1936) kişilik tiplerini

anlatan kitabında bu bireyleri duymayan, toplumdan uzak kalan, kayıp ve yalnız bireyler

olarak betimlemiştir” diye konuştu.

“Konuşan makinalar” olarak nitelendirdi

Sovyet çocuk psikiyatristi Grunya Sukhareva’nın (1920) egzantrik düşünce tipinden ve

topluma uyum sağlayamadıklarından bu bireyleri “konuşan makinalar” olarak nitelendirdiğini

belirten Çelen, “Bu çocukların akranları ile birlikte olduklarında travmatize oldukları, oyunlara

katılmadıklarını, yüzeysel olduklarını ve streotipik yeni kelimeler ürettiklerini, nesnelere

saplantılı olduklarını, motor yersizlik ve duygusal küntlük yaşadıklarından da söz etmiştir.

Çocukluk psikopatisi olarak adlandırdı” dedi. 2013’ten beri nöro farklılık olarak izleniyor

Otizm Spektrum Bozukluğu ile ilgili 1946’dan sonra farkındalığın arttığını, kanıtların

güçlendiğini, 1993’te ise resmi kabul gördüğünü belirten Çelen, “Otizm 2013’ten itibaren ise

nöro farklılık ve otizm sendrom olarak DSM 5’te yer almaktadır. Son zamanlarda medikal

teknolojilerin kullanımı sonucunda otizm ile ilgili çok sayıda bilgi edinildiğini ve

semptomlarının daha iyi belirlendiğini söylemek mümkündür” dedi.

Otizmde üç özellik dikkat çekiyor

Otizmin özelliklerinin üç başlık altında toplanabileceğini belirten Çelen, bunları şöyle açıkladı:

Sosyal etkileşim: Başkalarının duygularını anlamada farkındalığı olmama, tipik olmayan

konfor, atipik taklit, arkadaş edinmede sınırlı yetenek dikkat çeker.

İletişim: Sözel ya da sözel olmayan iletişim sınırlılık, kendini ifade etmede sınırlılık, iletişimde

karşılık verememe gibi durumlar ortaya çıkıyor.

Davranış, ilgi ve diğer aktivitelerde sınırlı örüntüler: Davranış repertuarı sınırlıdır. Streotipk

ve tekrarlanan beden hareketlerine sahiptir. Anlamsız objelere bağlanma, ilgi alanı darlığı,

dikkat ve motivasyon eksikliği görülür. Değişen ortama uyum sağlayamazlar. Başkaları yokmuş

gibi davranma, seslenildiğinde duyma engelli gibi yanıt vermeme, göz kontağı olmadığı için

yüz ifadelerini anlamama, başkalarının duygularına katılmama gibi davranışlar dikkat çeker.

İnsanların cansız nesneler veya gerekli araç oldukları düşünülür. Otizmli bireylerin acı çektiğini

ya da hoşnutsuz olduğunu anlamak zordur.

Konuşmalarında tekrarlar görülür

Otizmli bireylerin yönlendirmelere ayak uyduramadığını belirten Çelen, “Diş fırçalama ve

giyinme gibi gereksinimlerini yerine getirmekte zorlanır. Konuşmalarında tekrar (echolali)

görülür veya reklamlardan duyduğu stereotipik sesler çıkarır, mizahtan ya da alaydan

anlamaz. Soyut ve hayali aktiviteleri anlamaz, tepki verirken gülümseme ve baş sallama

yapmaz. Beklenmedik güçlü sese ve ışığa aşırı tepki verirler. Mükemmeliyetçi dolayısıyla

kaygılı oldukları da söylenir. Bu sıralananların hepsi otistik birey veya çocukta görülmez. Hatta

çocuklukta otizm tanısı almamış yetişkinlerde de rastlanabilir” dedi.

Beyinin yapı ve işlevlerinde farklılık var

Yeni olanaklarla otizmin nedenlerine ilişkin çalışmaların üzerinde çok durulduğunu belirten

Çelen, “Otizmin büyük bir yüzde ile genetik olduğu söylenmektedir. Genetik ve kromozomal

alt yapısından söz edilmektedir. Otizmli bireylerin beyninde yapı ve işlevler normal bireylere

göre farklıdır. Doğum sırasındaki komplikasyonlar, düşük doğum kilosu ve alerjenler, viral

enfeksiyon, yiyecek alerjileri, bağışıklık sistemindeki anomali ve aşılar otizm nedenleri

arasında sayılmaktadır. Yine de kesin nedenler olmayabilir. Nedenlerine ilişkin çalışmalar

devam etmektedir” dedi.

Multidisipliner yaklaşımla sosyalleşmeleri önemli Otizmli bireylerin sosyal yaşama katılmalarının önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Nermin

Çelen, “Günümüzde davranış temelli terapiler ile sosyalleşmeleri gerçekleştirilmektedir.

Ülkemizde 2003’ten itibaren İstanbul’da otizm ile ilgili açılan kurumların yanı sıra diğer illerde

de faaliyet gösteren kurumlar otizmle ilgili çalışmalar yürütmektedir” dedi.

Takım çalışması yürütülmeli

Prof. Dr. Nermin Çelen, terapi sırasında bir takım çalışmasının önerildiğini belirterek

multidisipliner yaklaşımın önemini vurgulayarak ebeveynler, çocuk doktoru ya da psikiyatrist,

konuşma terapisti ve eğitimcinin ortak çalışmasının önemli olduğunu vurguladı.

Otizmli bireylerin yeme ve beslenme alışkanlıklarına ilişkin önerilerin de paylaşıldığını belirten

Çelen, “Süt ve buğday proteini yasaklılar arasında yer almaktadır. Taze meyve ve sebzeler,

Omega 3, fındık, balık gibi gıdalar doktorlar tarafından önerilmektedir” dedi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı

Haber Kaynağı : BEYAZ

Gündem

Eğitim Sen’den sert tepki: ‘Mülakat değil, liyakat!’

ORC Anketi: Doç. Dr. Resul Kurt, AK Parti seçmenine göre en çalışkan milletvekillerinden

Kene Kaynaklı Hastalıklar Nelerdir?

Adıyaman’da asfalt sezonu başladı: İl Özel İdaresi günde 1000 ton üretim yapacak - Videolu Haber

HÜDA PAR Adıyaman İl Başkanı Mustafa Yetiş: ‘Hizmet bu değildir!’

Zabıtadan fiyat etiketi denetimleri

Yorum Ekle

E-posta adresiniz yayınlanmayacaktır. Zorunlu alanlar * ile işaretlenmiştir

Yorumunuz

Adınız Soyadınız

O AV P

1	Galatasaray	36	91	95
2	Fenerbahçe	36	90	84
3	Samsunspor	36	55	64
4	Beşiktaş	36	59	62
5	Başakşehir	36	60	54
6	Eyüpspor	36	52	53
7	Trabzonspor	36	58	51
8	Göztepe	36	59	50
Tamamını Göster
16	Bodrum FK	36	26	37
17	Sivasspor	36	44	35
18	Hatayspor	36	47	26
19	A.Demirspor	36	34	2

O AV P

1	Kocaelispor	38	68	72
2	Gençlerbirliği	38	57	68
3	Karagümrük	38	55	66
4	İstanbulspor	38	67	64
5	Bandırmaspor	38	52	64
6	Erzurumspor	38	53	64
7	Boluspor	38	66	61
8	Iğdır FK	38	57	58
Tamamını Göster
17	Ankaragücü	38	49	48
18	Şanlıurfaspor	38	45	40
19	Adanaspor	38	32	30
20	Yeni Malatyaspor	38	14	-21

O AV P

1	Liverpool	38	86	84
2	Arsenal	38	69	74
3	M.City	38	72	71
4	Chelsea	38	64	69
5	Newcastle	38	68	66
6	Aston Villa	38	58	66
7	N. Forest	38	58	65
8	Brighton	38	66	61
Tamamını Göster
17	Tottenham	38	64	38
18	Leicester City	38	33	25
19	Ipswich Town	38	36	22
20	Southampton	38	26	12

O AV P

1	Bayern Munih	34	99	82
2	Leverkusen	34	72	69
3	E. Frankfurt	34	68	60
4	B. Dortmund	34	71	57
5	Freiburg	34	49	55
6	Mainz 05	34	55	52
7	RB Leipzig	34	53	51
8	Werder Bremen	34	54	51
Tamamını Göster
15	Hoffenheim	34	46	32
16	FC Heidenheim	34	37	29
17	Holstein Kiel	34	49	25
18	Bochum	34	33	25

O AV P

1	Barcelona	38	102	88
2	Real Madrid	38	78	84
3	Atletico Madrid	38	68	76
4	Athletic Bilbao	38	54	70
5	Villarreal	38	71	70
6	Real Betis	38	57	60
7	Celta Vigo	38	59	55
8	Rayo Vallecano	38	41	52
Tamamını Göster
17	Sevilla	38	42	41
18	Leganes	38	39	40
19	Las Palmas	38	40	32
20	Real Valladolid	38	26	16

O AV P

1	SSC Napoli	38	59	82
2	Inter	38	79	81
3	Atalanta	38	78	74
4	Juventus	38	58	70
5	Roma	38	56	69
6	Fiorentina	38	60	65
7	Lazio	38	61	65
8	AC Milan	38	61	63
Tamamını Göster
17	Lecce	38	27	34
18	Empoli	38	33	31
19	Venezia	38	32	29
20	Monza	38	28	18

O AV P

1	Paris Saint-Germain	34	92	84
2	Marsilya	34	74	65
3	AS Monaco	34	63	61
4	Nice	34	66	60
5	Lille	34	52	60
6	Lyon	34	65	57
7	Strasbourg	34	56	57
8	Lens	34	42	52
Tamamını Göster
15	Le Havre	34	40	34
16	Reims	34	33	33
17	Saint-Etienne	34	39	30
18	Montpellier	34	23	16

O AV P

1	PSV Eindhoven	34	103	79
2	Ajax	34	67	78
3	Feyenoord	34	76	68
4	FC Utrecht	34	62	64
5	Alkmaar	34	58	57
6	FC Twente	34	62	54
7	Go Ahead Eagles	34	57	51
8	NEC Nijmegen	34	51	43
Tamamını Göster
15	NAC Breda	34	34	33
16	Willem	34	34	26
17	RKC Waalwijk	34	44	25
18	Almere	34	23	22