Otizmli bireylere multidisipliner yaklaşımla sosyalleşme hedeflenmeli

Davranış temelli terapilerle otizmde sosyalleşme gerçekleştiriliyor Sosyal etkileşim, iletişim, davranış, ilgi ve diğer aktivitelerde sınırlılıkların öne çıktığı otizmde davranış temelli terapilerle sosyalleşmenin gelişm...

GİRİŞ: 04 Nisan 2025 - 15:50

Otizmli bireylere multidisipliner yaklaşımla sosyalleşme hedeflenmeli

Fotoğraf : BEYAZ

ABONE OL

Otizmli bireylere multidisipliner yaklaşımla sosyalleşme hedeflenmeli

Davranış temelli terapilerle otizmde sosyalleşme gerçekleştiriliyor

Sosyal etkileşim, iletişim, davranış, ilgi ve diğer aktivitelerde sınırlılıkların öne çıktığı

otizmde davranış temelli terapilerle sosyalleşmenin gelişmesi hedefleniyor. İstanbul Atlas

Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr.

Hacer Nermin Çelen, otizmli bireylerin sosyal yaşama katılmalarının önemli olduğunu

belirterek otizmli bireylere yaklaşımda ebeveyn, psikiyatrist, konuşma terapisti ve

eğitimcinin ortak bir takım çalışması yürütülmesi gerektiğini söyledi.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Hacer Nermin Çelen, Otizm Farkındalık Ayı dolayısıyla yaptığı açıklamada Otizm

Spektrum Bozukluğuna ilişkin değerlendirmede bulundu.

Otizm yıllarca tanımlanmaya çalıştı

Otizmin 19 yüzyıldan itibaren fark edilmeye başlanan nöro farklılık olduğunu belirten Prof.

Dr. Hacer Nermin Çelen, “Otizm ‘Autism Specrum Disorder’, 19 yüzyılda fark edilmeye

başlanmıştır ama uzun yıllar ne olduğu konusunda tartışmalar devam etmiştir. 1810’da Jean

Etienne Dominique, saplantılara dikkat çekmiş, bu bireylerin bazı konular ve nesnelere güçlü

saplantılarını fark etmiştir. 1877’de Adolf Kuss Maul istemli konuşmamayı tercih edenler

olarak etiketlemiş, aynı yıl John Down (1887) zihin yetenekleri yetersiz olduğunda ‘idiot

savan’ olarak adlandırmış ama bazı yeteneklerinin çok güçlü olduğundan söz etmiştir.

Çocukluk şizofrenisi ya da prematüre demans diyenler de olmuştur” dedi.

20 yüzyıla gelindiğinde otizmle ilgili yeni tanımlamalar yapıldığını belirten Çelen, “Bleuer

(1908) Yunanca kaynaklı autismus sözcüğünden hareket ederek, dıştan gelen uyaranları

tolere edememe, zihin kuramının olmayışı, hastanın fantastik iç dünyası ve kendine

yönelmeyi temsilen bu sözcüğü kullanmayı tercih etmiştir. 1910’da August Hock, kişiliğin

kapanması ile otizmi tanımlamış, Emil Kraepelin (1915) bu bireylerin dalgın, unutkan,

bazılarının entelektüel yapısının farklı yapılanmış (gifted), deneyimlere ilgi duymayan, yetersiz

planları olan egzantrik bireyler olarak tanımlamıştır. Hatta C. Jung (1936) kişilik tiplerini

anlatan kitabında bu bireyleri duymayan, toplumdan uzak kalan, kayıp ve yalnız bireyler

olarak betimlemiştir” diye konuştu.

“Konuşan makinalar” olarak nitelendirdi

Sovyet çocuk psikiyatristi Grunya Sukhareva’nın (1920) egzantrik düşünce tipinden ve

topluma uyum sağlayamadıklarından bu bireyleri “konuşan makinalar” olarak nitelendirdiğini

belirten Çelen, “Bu çocukların akranları ile birlikte olduklarında travmatize oldukları, oyunlara

katılmadıklarını, yüzeysel olduklarını ve streotipik yeni kelimeler ürettiklerini, nesnelere

saplantılı olduklarını, motor yersizlik ve duygusal küntlük yaşadıklarından da söz etmiştir.

Çocukluk psikopatisi olarak adlandırdı” dedi. 2013’ten beri nöro farklılık olarak izleniyor

Otizm Spektrum Bozukluğu ile ilgili 1946’dan sonra farkındalığın arttığını, kanıtların

güçlendiğini, 1993’te ise resmi kabul gördüğünü belirten Çelen, “Otizm 2013’ten itibaren ise

nöro farklılık ve otizm sendrom olarak DSM 5’te yer almaktadır. Son zamanlarda medikal

teknolojilerin kullanımı sonucunda otizm ile ilgili çok sayıda bilgi edinildiğini ve

semptomlarının daha iyi belirlendiğini söylemek mümkündür” dedi.

Otizmde üç özellik dikkat çekiyor

Otizmin özelliklerinin üç başlık altında toplanabileceğini belirten Çelen, bunları şöyle açıkladı:

Sosyal etkileşim: Başkalarının duygularını anlamada farkındalığı olmama, tipik olmayan

konfor, atipik taklit, arkadaş edinmede sınırlı yetenek dikkat çeker.

İletişim: Sözel ya da sözel olmayan iletişim sınırlılık, kendini ifade etmede sınırlılık, iletişimde

karşılık verememe gibi durumlar ortaya çıkıyor.

Davranış, ilgi ve diğer aktivitelerde sınırlı örüntüler: Davranış repertuarı sınırlıdır. Streotipk

ve tekrarlanan beden hareketlerine sahiptir. Anlamsız objelere bağlanma, ilgi alanı darlığı,

dikkat ve motivasyon eksikliği görülür. Değişen ortama uyum sağlayamazlar. Başkaları yokmuş

gibi davranma, seslenildiğinde duyma engelli gibi yanıt vermeme, göz kontağı olmadığı için

yüz ifadelerini anlamama, başkalarının duygularına katılmama gibi davranışlar dikkat çeker.

İnsanların cansız nesneler veya gerekli araç oldukları düşünülür. Otizmli bireylerin acı çektiğini

ya da hoşnutsuz olduğunu anlamak zordur.

Konuşmalarında tekrarlar görülür

Otizmli bireylerin yönlendirmelere ayak uyduramadığını belirten Çelen, “Diş fırçalama ve

giyinme gibi gereksinimlerini yerine getirmekte zorlanır. Konuşmalarında tekrar (echolali)

görülür veya reklamlardan duyduğu stereotipik sesler çıkarır, mizahtan ya da alaydan

anlamaz. Soyut ve hayali aktiviteleri anlamaz, tepki verirken gülümseme ve baş sallama

yapmaz. Beklenmedik güçlü sese ve ışığa aşırı tepki verirler. Mükemmeliyetçi dolayısıyla

kaygılı oldukları da söylenir. Bu sıralananların hepsi otistik birey veya çocukta görülmez. Hatta

çocuklukta otizm tanısı almamış yetişkinlerde de rastlanabilir” dedi.

Beyinin yapı ve işlevlerinde farklılık var

Yeni olanaklarla otizmin nedenlerine ilişkin çalışmaların üzerinde çok durulduğunu belirten

Çelen, “Otizmin büyük bir yüzde ile genetik olduğu söylenmektedir. Genetik ve kromozomal

alt yapısından söz edilmektedir. Otizmli bireylerin beyninde yapı ve işlevler normal bireylere

göre farklıdır. Doğum sırasındaki komplikasyonlar, düşük doğum kilosu ve alerjenler, viral

enfeksiyon, yiyecek alerjileri, bağışıklık sistemindeki anomali ve aşılar otizm nedenleri

arasında sayılmaktadır. Yine de kesin nedenler olmayabilir. Nedenlerine ilişkin çalışmalar

devam etmektedir” dedi.

Multidisipliner yaklaşımla sosyalleşmeleri önemli Otizmli bireylerin sosyal yaşama katılmalarının önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Nermin

Çelen, “Günümüzde davranış temelli terapiler ile sosyalleşmeleri gerçekleştirilmektedir.

Ülkemizde 2003’ten itibaren İstanbul’da otizm ile ilgili açılan kurumların yanı sıra diğer illerde

de faaliyet gösteren kurumlar otizmle ilgili çalışmalar yürütmektedir” dedi.

Takım çalışması yürütülmeli

Prof. Dr. Nermin Çelen, terapi sırasında bir takım çalışmasının önerildiğini belirterek

multidisipliner yaklaşımın önemini vurgulayarak ebeveynler, çocuk doktoru ya da psikiyatrist,

konuşma terapisti ve eğitimcinin ortak çalışmasının önemli olduğunu vurguladı.

Otizmli bireylerin yeme ve beslenme alışkanlıklarına ilişkin önerilerin de paylaşıldığını belirten

Çelen, “Süt ve buğday proteini yasaklılar arasında yer almaktadır. Taze meyve ve sebzeler,

Omega 3, fındık, balık gibi gıdalar doktorlar tarafından önerilmektedir” dedi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı

Haber Kaynağı : BEYAZ

Gündem

Manisa'da Toplu Ulaşım Araçlarına Geniş Çaplı Denetim

Sky To Sea Dağ Bisikleti Yarışları başladı

23 Nisan şenliklerinde Oğuzhan Koç rüzgârı esti

Hayal gücü iplerle hayat buluyor

MASKİ'de Köprübaşı'nın Yeni Projeleri Görüşüldü

Şampiyonluk otobüsü kutlamalara hazır

Yorum Ekle

E-posta adresiniz yayınlanmayacaktır. Zorunlu alanlar * ile işaretlenmiştir

Yorumunuz

Adınız Soyadınız

O AV P

1	Galatasaray	30	73	77
2	Fenerbahçe	29	74	71
3	Samsunspor	30	45	51
4	Eyüpspor	30	48	50
5	Beşiktaş	30	43	49
6	Başakşehir	29	47	45
7	Trabzonspor	30	48	42
8	Gaziantep FK	29	39	42
Tamamını Göster
16	Alanyaspor	29	32	31
17	Sivasspor	31	41	31
18	Hatayspor	30	32	19
19	A.Demirspor	30	26	-2

O AV P

1	Kocaelispor	34	60	69
2	Karagümrük	35	52	60
3	Erzurumspor	35	50	58
4	Gençlerbirliği	34	45	58
5	Bandırmaspor	34	47	56
6	İstanbulspor	35	56	55
7	Amed Sportif	35	39	54
8	Boluspor	35	45	52
Tamamını Göster
17	Şanlıurfaspor	35	43	40
18	Ankaragücü	35	43	39
19	Adanaspor	34	28	27
20	Yeni Malatyaspor	34	13	-21

O AV P

1	Liverpool	32	74	76
2	Arsenal	32	57	63
3	Newcastle	33	62	59
4	M.City	33	64	58
5	Nottingham Forest	32	51	57
6	Aston Villa	33	53	57
7	Chelsea	32	56	54
8	Bournemouth	33	52	49
Tamamını Göster
17	Wolves	32	47	35
18	Ipswich Town	32	33	21
19	Leicester City	32	27	18
20	Southampton	33	24	11

O AV P

1	Bayern Munih	30	87	72
2	Leverkusen	29	63	63
3	E. Frankfurt	29	58	51
4	RB Leipzig	30	48	49
5	Freiburg	30	43	48
6	Mainz 05	30	48	47
7	Werder Bremen	30	48	45
8	Mönchengladbach	29	46	44
Tamamını Göster
15	St. Pauli	29	25	29
16	FC Heidenheim	30	32	22
17	Bochum	30	29	20
18	Holstein Kiel	30	41	19

O AV P

1	Barcelona	32	88	73
2	Real Madrid	31	64	66
3	Atletico Madrid	32	53	63
4	Athletic Bilbao	31	49	57
5	Villarreal	30	53	51
6	Real Betis	31	42	48
7	Mallorca	32	31	44
8	Celta Vigo	32	47	43
Tamamını Göster
17	Las Palmas	32	38	32
18	Deportivo Alaves	31	33	30
19	Leganes	32	29	29
20	Real Valladolid	31	21	16

O AV P

1	Inter	32	72	71
2	SSC Napoli	33	52	71
3	Atalanta	32	65	61
4	Juventus	32	49	59
5	Bologna	32	51	57
6	Roma	33	48	57
7	Lazio	32	53	56
8	Fiorentina	32	49	53
Tamamını Göster
17	Lecce	33	23	26
18	Venezia	32	25	24
19	Empoli	32	24	24
20	Monza	33	25	15

O AV P

1	Paris Saint-Germain	29	82	77
2	Marsilya	30	62	55
3	AS Monaco	30	57	54
4	Lyon	29	57	51
5	Strasbourg	30	48	51
6	Lille	29	44	50
7	Nice	29	54	48
8	Brest	29	47	44
Tamamını Göster
15	Reims	29	31	29
16	Le Havre	30	33	27
17	Saint-Etienne	29	31	24
18	Montpellier	30	22	15

O AV P

1	Ajax	29	62	73
2	PSV Eindhoven	29	86	64
3	Feyenoord	29	64	59
4	FC Utrecht	29	53	56
5	FC Twente	29	55	48
6	Alkmaar	29	47	46
7	Go Ahead Eagles	29	52	46
8	SC Heerenveen	30	38	37
Tamamını Göster
15	NAC Breda	29	31	31
16	Willem	29	30	24
17	RKC Waalwijk	29	35	19
18	Almere	30	21	19